Zeevaart

Er gaan stemmen op om zo snel mogelijk alle kolencentrales in Nederland te sluiten. Het Havenbedrijf vindt dat geen voor de hand liggende aanpak. Het Havenbedrijf stuurt aan op het vergroten van de energieefficiency en het structureel uitbreiden van het aandeel hernieuwbare energie. De net in gebruik genomen kolencentrales passen daar prima in als we de restwarmte niet verloren laten gaan maar benutten voor verwarming, de uitstoot van CO₂ terugdringen (CCS) en biomassa bijstoken.

Onderstaand de verschillende redenen waarom het Havenbedrijf voorstander is om de nieuwste centrales open te houden:
1) De discussie moet gaan over hoe we de CO₂-uitstoot zo efficiënt mogelijk kunnen verminderen. Juist omdat het Klimaatakkoord van Parijs aangeeft dat Nederland een grotere inspanning moet leveren dan met het SER-akkoord gebeurt , is het belangrijk het probleem integraal te benaderen en een rationele afweging te maken welke maatregelen genomen moeten worden. Bij een besluit om alle kolencentrales te sluiten zonder totaalbeeld hoe Nederland invulling geeft aan het Klimaatakkoord van Parijs is geen sprake van zo’n integrale, rationele benadering. Juist omdat de centrales een rol kunnen vervullen in de energietransitie (zie hierna).

2) Om onder de 2°C opwarming te blijven, zijn alle beschikbare technische oplossingen hard nodig. Zonder afvang en opslag van CO₂ (carbon capture and storage, CCS) gaat het volgens deskundigen niet lukken binnen de 2°C te blijven, laat staan de gewenste 1,5°C te halen. Sterker nog: veel wetenschappers zijn van mening dat CO₂ uit de lucht gehaald moet worden om de klimaatverandering binnen de perken te houden. De twee nieuwe centrales op de Maasvlakte zijn ‘capture ready’ gebouwd, wat wil zeggen dat installaties voor het afvangen van CO₂ kunnen worden toegevoegd. Er ligt een concreet plan om bij de centrale van Uniper een grootschalige proef te doen met CCS, het zogenoemde ROAD project (Rotterdam Opvang en Afvang Demonstratieproject). De bedoeling is 25% van de CO₂-uitstoot van de Uniper centrale af te vangen en onder de Noordzee in een gasveld op te slaan. Door met name de lage CO₂-prijs is dit project nog niet van de grond gekomen, maar er is goede hoop dat in de loop van 2016 de knoop wordt doorgehakt. De urgentie van het klimaatvraagstuk maakt dat alle beschikbare techniek benut moet worden om de uitstoot te verlagen. Dit is het enige CCS-project van deze omvang in voorbereiding in Europa.

3) Bij de opwekking van elektriciteit komt veel warmte vrij waar nu geen gebruik van wordt gemaakt. Het warme koelwater verdwijnt letterlijk in de Nieuwe Maas (afgezien van een klein deel van het koelwater van Uniper dat door GATE gebruikt wordt om koud, vloeibaar LNG op te warmen en gasvormig te maken). Ook bij de raffinaderijen en in de chemie komt veel warmte vrij die de industrie niet kan benutten, omdat de temperatuur te laag is. Naar schatting wordt zo jaarlijks ongeveer 150 PJoule ‘weggegooid’. Tegelijkertijd staan in steden als Rotterdam, Den Haag en Delft en in het Westland volop cv-ketels te draaien om woningen, kantoren en kassen warm te stoken. In de kassen wordt zelfs gestookt om CO₂ op te wekken omdat planten daar harder van groeien. Er kan dus een behoorlijke energieefficiency bereikt worden door warmte van de centrales en de industrie uit te koppelen en te benutten voor verwarming van kassen, woningen en kantoren. Verschillende overheden en bedrijven werken samen aan het opzetten van deze Warmterotonde. Financieel het meest haalbaar op korte termijn is de koppeling van de nieuwe centrales aan het Westland en Den Haag: de zogenoemde Leiding over West. Bedoeling is een open net te creëren met meerdere aanbieders van warmte. Door deze open structuur is het mogelijk ook andere warmtebronnen zoals geothermie op het netwerk aan te sluiten. Tegelijkertijd kan een deel van het afgevangen CO₂ ook aan de kassen geleverd worden.

4) De centrales zijn geschikt voor het bijstoken van grote hoeveelheden biomassa. Biomassa bestaat bijvoorbeeld uit houtsnippers. Er komt CO₂ bij vrij, maar die is slechts enkele jaren of decennia ervoor door de bomen uit de lucht opgenomen en wordt door herplant ‘netto’ ook weer uit de lucht gehaald (de zogenoemde korte koolstofkringloop). Een (en mogelijk beide) centrale(s) is om te bouwen tot een centrale die volledig op biomassa draait.

5) Een centrale die (deels) op biomassa draait en waarvan de CO₂ wordt afgevangen en opgeslagen (CCS) haalt per saldo CO₂ uit de lucht. Het is geen goedkope techniek, maar als we klimaatverandering tegen willen gaan is dit op zijn minst een mogelijkheid. Maar dan moeten die centrales er wel zijn.

6) Om de chemie te verduurzamen wil Rotterdam een bioraffinaderij aantrekken. Zo’n raffinaderij gebruikt bijvoorbeeld hout als grondstof en haalt daaruit glucose en ethanol, bouwstenen voor de chemie en voor brandstofproductie. Lignine is in dat proces een restproduct waarmee men op dit moment niets anders kan dan het omzetten in elektriciteit door het te verstoken als biomassa in een centrale. De aanwezigheid van centrales die biomassa stoken helpt dus de businesscase van een bioraffinaderij rond te krijgen.

7) De centrales zijn moderner en milieuvriendelijker dan vaak gesuggereerd wordt. Zo kunnen de nieuwe centrales, net als gasgestookte centrales, snel inspelen op het veranderd aanbod van zonne- en windenergie. Oude kolencentrales waren veel moeilijker ‘harder’ of ‘zachter’ te zetten. De nieuwe centrales stoten behalve CO₂ vrijwel geen schadelijke stoffen uit. Zo vangt de centrale van Engie 99,99% van het fijnstof af dat vrijkomt bij het verbrandingsproces.

8) Tien jaar geleden wilde de regering Nederland minder afhankelijk maken van olie en gas. Het kabinet Balkenende II heeft daarom destijds bewust gekozen voor kolencentrales. Als bedrijven nu kort na het opstarten van hun installaties gevraagd worden deze te sluiten, dan is dat ook een verkeerd signaal wat betreft de betrouwbaarheid van de overheid. Ondernemingen moeten erop kunnen vertrouwen dat regels niet ineens veranderen.

Kortom: energie moet betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar zijn. Dat vraagt voorlopig, naast het vergroten van de energieefficiency en het structureel uitbreiden van het aandeel hernieuwbare energie, om een mix van verschillende fossiele energiedragers. Gebruik van kolen kan daarin prima passen als we de warmte die vrijkomt bij opwekking van elektriciteit niet verloren laten gaan maar benutten voor verwarming, de uitstoot van CO₂ terugdringen (CCS) en biomassa bijstoken. Door die laatste twee te combineren bieden de nieuwe centrales op termijn de mogelijkheid CO₂ uit de lucht te halen.