Zeevaart

Vorige eeuw
In de hoogtijdagen van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij in de jaren dertig van de vorige eeuw hebben duizenden werknemers het ss Rotterdam gebouwd. Zonder vakmanschap en innovatie was dat nooit gelukt. Aan het begin van de vorige eeuw was ook sprake van een technologische revolutie (de tweede industriële revolutie); auto, consumptiemaatschappij en welvaart voor iedereen. Tien jaar later begon de grote depressie en één van de donkerste perioden uit de geschiedenis en, zo je wilt, was dit de voedingsbodem voor een wereldoorlog.

Het illustreert volgens mij dat technologie, hoe veelbelovend ook, maar een deel van de puzzel is. Overheid, onderwijs en bedrijfsleven moeten samenwerken om revoluties niet te laten ontsporen. Om aan de toekomst te werken moet je het verleden niet alleen kennen, maar ook begrijpen. Veel van waar wij mee worstelen heeft zich al eens voorgedaan in de geschiedenis of is in ieder geval sterk vergelijkbaar. Laten we daar van leren en bewust van blijven.

RDM Rotterdam
Onder de noemer RDM Rotterdam is Havenbedrijf Rotterdam met veel partners op een bijzondere manier bezig met gebiedsontwikkeling. Het gaat in dit geval niet zozeer om de hardware, al zijn de bakstenen loodsen prachtig, maar om de software. RDM Rotterdam brengt startende bedrijven en studenten/scholieren samen om nieuwe oplossingen te bedenken voor de technologische uitdagingen van onze haven. Daarbij is vakmanschap en innovatief denken cruciaal. Op dit moment wordt er weer een scheepsschroef gemaakt in de voormalige machinehal (nu Innovation Dock). Sterker nog, het lijkt wel een wedstrijd tussen Jules Dock (scheepsschroef van composiet) en RAMLAB (3D geprint van metaal). En één kavel verder is een groep studenten in het Aqualab bezig met het ontwikkelen en testen van aquatic drones. Werken aan de toekomst van een slimme haven dus!

Op RDM Rotterdam kijken we met elkaar vooruit en bouwen we verder op het innovatieve fundament uit het verleden. Dat werpt zijn vruchten af. Kom langs en ervaar de rijke geschiedenis maar ook de dynamiek van werken aan de toekomst op RDM!

Jouke Goslinga, Programmamanager RDM Rotterdam

De heer Schacht kwam in 1952 naar Rotterdam en werd een warme en onvermoeibare pleitbezorger, in woord en daad, van de Duits-Rotterdamse relaties. Hij was lange tijd directielid van gerenommeerde expediteursbedrijven in de Rotterdamse haven en vervulde onder andere het voorzitterschap van de havenondernemersvereniging SVZ. Na zijn succesvolle beroepsmatige carrière diende hij het toenmalige Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam als adviseur van de directie.

De heer Schacht was actief, duidelijk, overredend, diplomatiek en altijd bereid om zijn enorme kennis en netwerk, tot op de hoogste niveaus, in te zetten. Hij wist de Rotterdamse en Duitse belangen tot wederzijds voordeel te verknopen en werd een Duitse Rotterdammer en tegelijk een Rotterdamse Duitser. De heer Schacht bleef tot op hoge leeftijd niet alleen betrokken bij onze haven maar ook bij zijn geliefde geboortestad Hamburg. De Rotterdamse havengemeenschap is hem veel dank verschuldigd.

BlockLab is geïnitieerd en gefinancierd door het Havenbedrijf Rotterdam en de Gemeente Rotterdam en wordt ondersteund door regionale ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter. De opening is daarom in handen van Allard Castelein, president-directeur Havenbedrijf Rotterdam, de Rotterdamse wethouder economie Maarten Struijvenberg en de directeur van InnovationQuarter, Rinke Zonneveld. Tijdens de opening worden niet alleen team en ambities voorgesteld, maar worden meteen al de eerste praktijktoepassingen gepresenteerd, die tijdens de aanloopfase zijn ontwikkeld.

Transacties zonder tussenpartij
Blockchain technologie wordt gezien als een van de meest cruciale innovatiegebieden van dit moment. Basisprincipe is dat gebruikers onderling transacties kunnen doen, zonder tussenkomst van derden. Datatechnologie waarborgt checks and balances en zorgt voor automatische verwerking. Hierdoor wordt het mogelijk om grote netwerken, ketens en markten vele malen efficiënter in te richten, zonder dat daar een dominante, regulerende partij voor nodig is. Dit geldt voor bedrijven, individuen en zelfs voor machines. Blockchain is bijvoorbeeld de technologie achter bitcoin.

Next economy
“Overal hoor je de kreet ‘blockchain’, maar volledig werkende toepassingen zijn nog dun gezaaid”, aldus Struijvenberg. “Met BlockLab brengen we daar verandering in. Dat is belangrijk omdat we voor de next economy échte vernieuwing nodig hebben. Blockchain kan die helpen mogelijk maken.”

Energietransitie
Zo maakt blockchain het bijvoorbeeld mogelijk om een fijnmazig decentraal energienetwerk op te zetten, waarin bedrijven onderling restwarmte verhandelen, en stadsbewoners elektriciteit. Hiermee wordt een boost gegeven aan de energietransitie-opgave van haven en stad.

Goederenstromen
“Dat maakt het voor ons al heel interessant”, vult Castelein aan. “Maar ik denk ook aan de vele toepassingen die blockchain binnen de logistieke ketens mogelijk maakt om goederenstromen efficiënter te organiseren. Deze stap sluit naadloos aan bij onze ‘smartest port’-ambities.”

Voorraadfinanciering havenlogistiek
Tot de eerste concrete projecten die tijdens de officiële opening gepresenteerd worden, behoort een blockchain toepassing voor voorraadfinanciering in de havenlogistiek die in samenwerking met Exact en ABN AMRO ontwikkeld is. Ook wordt bekendgemaakt welke innovatiepartners financiering ontvangen om blockchain toepassingen voor de energiemarkt te ontwikkelen.

Team en toepassing
Het BlockLab start met een vijfkoppig kernteam en is gevestigd in het Cambridge Innovation Center in Rotterdam. In het fieldlab worden theoretische blockchain ideeën, met consortia van ontwikkelaars en gebruikers, in een praktijkomgeving ontwikkeld, getest en uitgewerkt tot concrete kansen. Daarnaast fungeert het lab als kennisbron voor het regionale bedrijfsleven. Met de Hogeschool Rotterdam wordt curriculum ontwikkeld, om aanwas van blockchain talent te organiseren.

In maart 2016 verscheen het Actieplan Versterking Industriecluster Rotterdam-Moerdijk, opgesteld onder leiding van Rein Willems, met aanbevelingen om de toekomst van het raffinage-, chemie- en energiecluster te waarborgen. Het rapport noemde een zevental concrete acties: 1) versterking van het chloorcluster, 2) bundeling van niet-kernactiviteiten (stoomproductie, verwerking van afvalwater en slib), 3) levering restwarmte en/of CO₂ aan de regio, 4) gebruik van nieuwe grondstoffen (bioraffinage) en recycling, 5) scouten van innovaties, 6) wegnemen van belemmeringen (verdieping Nieuwe Waterweg, onzekerheden NOx-emissies) en 7) aanstelling van een clustercommissaris om al deze acties aan te jagen.

In april 2016 is Jaap Hoogcarspel, met een lange staat van dienst bij AkzoNobel, Shell en Air Liquide, in deze rol aan de slag gegaan. Een van de belangrijkste ontwikkelingen in de afgelopen anderhalf jaar is de versterking van het chloorcluster (actiepunt 1). Door de vier bedrijven van dit cluster in de Botlek is afgesproken nauwer te gaan samenwerken. Er is het voornemen te investeren in nieuwe, efficiëntere technologie. Daarmee wordt een belangrijke stap genomen voor de continuïteit van het chloorcluster terwijl de CO₂-uitstoot naar beneden gaat. In de afgelopen periode zijn ook de besluiten gevallen om restwarmte van Shell Pernis (voor het Warmtebedrijf) en van Huntsman (voor Evides) te benutten. Voor stoomuitwisseling in de Botlek is aangetoond dat aanleg van stoominfrastructuur tussen verschillende bedrijven verreweg de meest kostenefficiënte maatregel is per ton vermeden CO₂. Overheid en marktpartijen zijn bij elkaar gebracht om dit samen te realiseren. Daarnaast is de samenwerking tussen Deltalinqs, Havenbedrijf en het Ministerie van Economische Zaken en andere overheidsinstanties geïntensiveerd, zowel op directie- als op operationeel niveau. Deze ontwikkelingen zijn natuurlijk niet alleen op het conto van Jaap Hoogcarspel te schrijven, maar als aanjager heeft hij in veel van dit soort contacten en projecten een wezenlijke rol vervuld.

Eind vorig jaar heeft het Havenbedrijf een programmatisch aanpak voor de energietransitie opgezet en hiervoor een aantal mensen vrijgemaakt. Het programma is zowel gericht op het verlagen van de CO₂-footprint van de bestaande industrie als op de ontwikkeling van nieuwe, duurzame initiatieven. Deltalinqs richt zich met het Delta Energy Forum sterk op het vergroten van de efficiency en vergroening van de bestaande industrie. Alle acties uit Actieplan Versterking Industriecluster zijn daarmee binnen deze twee organisaties belegd. Een separaat clustercommissariaat om alle acties uit het Actieplan aan te jagen heeft daarmee zijn dienst bewezen en is voor de komende periode niet logisch meer. Jaap Hoogcarspel blijft de komende tijd nauw betrokken bij het versterken van het stoomcluster en het inventariseren van belemmerende wet- en regelgeving.

Om scheepvaart zo effectief mogelijk te plannen, hebben rederijen gedetailleerde informatie nodig over bijvoorbeeld diepte, toelatingsbeleid en aankomst- en vertrektijden. Momenteel communiceren havens op verschillende manieren over deze informatie. Dit leidt tot inefficiëntie. De Port Call Optimization Taskforce (Shell, Maersk, MSC, CMA-CGM en de havens van Algeciras, Busan, Göteborg, Houston, Rotterdam, Singapore en Ningbo Zhoushan) heeft daarom in 2014 de handen ineengeslagen met de International Harbour Masters’ Association, United Kingdom Hydrographic Office en GS1 om standaarden vanuit de nautische en logistieke sectoren bij elkaar te brengen. Op deze wijze correspondeert nautische data aan boord van schepen met de informatie vanuit de haven, evenals met informatie zoals dat in de logistieke ketens wordt gebruikt.

Zwaarder beladen
“Deze standaarden zorgen voor een stevige impuls voor de veiligheid, duurzaamheid en efficiëntie”, licht Castelein toe. De internationale eenduidigheid in communicatie komt de veiligheid ten goede. Het betekent ook dat minder marges aangehouden hoeven worden, waardoor schepen uiteindelijk zwaarder beladen en sneller havens aanlopen. Een besparing op kosten en vervuiling is daarvan het gevolg. Eerste berekeningen lopen op tot 80.000 dollar meeropbrengst en besparing van 240 ton CO2-uitstoot per havenbezoek, afhankelijk van waar het schip vandaan komt en op welke ligplaats het ligt.

Avanti en Pronto
Het Havenbedrijf Rotterdam omarmt de nieuwe standaarden en is als eerste partij ter wereld aan de slag gegaan met pilots waarin deze gebruikt worden. Het gaat om de projecten Avanti en Pronto. Webportaal Avanti richt zich op ‘masterdata’ zoals diepte en toelatingsbeleid. Pronto is een communicatieplatform voor de havengemeenschap. Het platform helpt agenten en andere operators met een meer transparante en efficiëntere planning van diensten aan schepen, zoals beloodsing, gebruik terminal en bunkerdiensten.

Port call optimization
Beide projecten stoelen op het delen van eenduidige informatie op basis van de nieuwe standaarden, waardoor de veiligheid en efficiëntie van elke dienst verbeteren. Dit leidt tot verdere optimalisatie van de ‘port call’. In dat kader blijft het Havenbedrijf Rotterdam zich sterk maken voor de implementatie en vooral wereldwijde adoptie van de standaarden en daaruit voortvloeiende applicaties. Hier zal actief de samenwerking met andere havens voor worden gezocht.

Rzepin ligt in het westen van Polen aan de spoorverbinding Berlijn-Warschau. De terminal is recent door ons overgenomen en de afgelopen maanden geüpgrade naar de GVT-standaard”, aldus Roland Verbraak, General Manager van de GVT Group. “Dit houdt in dat de terminal voldoet aan de hoogste TAPA beveiligingeisen en qua automatisering voorzien is van onze moderne software systemen.”

Huishoudelijke elektronica
De dienst, die door LTE wordt uitgevoerd, vertrekt op vrijdagavond uit Tilburg. “Op zaterdagmiddag is de shuttle dan in Rzepin en op zondag weer terug in Tilburg”, licht Markus Bertram, managing director bij LTE Netherlands toe. Met de dagelijkse rail- en bargeverbindingen is de lading dan op maandag in Rotterdam. “Richting Polen hebben we een heel divers lading pakket met onder andere staal en grondstoffen”, vult Verbraak aan. “Vanuit Rzepin vervoeren we veel vaste volumes voor het Belgische bedrijf Essers. Daarnaast komt er ook veel huishoudelijke elektronica deze kant op, die daar geproduceerd wordt in fabrieken van Samsung SDS.”

Zes huckepacks
“Mooi dat de volumes op Polen en eigenlijk heel Oost-Europa aantrekken”, aldus Bertram. “Dankzij onze meer dan veertig elektrische- en diesellocomotieven en grote wagonvloot zijn we aardig flexibel in het opschalen van de diensten.” De trein bestaat nu nog uit één 60-voets en twintig 90-voets wagons. “Per eind september zijn er ook zes huckepack wagons beschikbaar.”

Het laden van de Hermod (een enorm vaartuig met een hoogte van 90 meter, een breedte van 86 meter en een lengte van 154 meter) in de Prinses Alexiahaven is een spectaculair gezicht en is vanaf land het beste te aanschouwen vanaf de parkeerplaatsen aan de Prinses Máximaweg, de secundaire rondweg op Maasvlakte 2. Ondertussen wordt nabij de laadoperatie gewoon doorgewerkt aan de landaanwinning voor het Offshore Center, een nieuw haventerrein op Maasvlakte 2.

Rondvaarten
FutureLand, het informatiecentrum van het Havenbedrijf Rotterdam op de Maasvlakte, organiseert voor het publiek rondvaarten met de FutureLand Ferry. Vanaf dit schip zijn vrijdag, zaterdag en zondag de activiteiten in de Prinses Alexiahaven goed te bekijken. Deze rondvaarten zijn te reserveren via futureland.nl.

Zeevasten
Na het laden zal de Dockwise Vanguard van Boskalis nog enkele dagen met de Hermod op haar rug gaan ‘zeevasten’ (vastzetten van de lading). Na het weekend vertrekt het transport naar Zhoushan in China. Daar wordt de bijna 40-jarige Hermod ontmanteld en gerecycled op de werf van Zhoushan Changhong International Ship Recycling.

Bron: Havenbedrijf Rotterdam

De schroef, 400 kilo zwaar en met een diameter van 1,30 meter, is een mijlpaal in het onder de knie krijgen van deze nog jonge techniek. “Een metaalprinter brengt het materiaal laagje voor laagje aan, waardoor de eigenschappen anders zijn dan die van een conventioneel gegoten scheepsschroef”, aldus Kees Custers, project engineer bij Damen’s R&D afdeling. “De schroef is geprint met een mengsel van nikkel, aluminium en brons.”

Havengerelateerde industrie
Het ‘Rotterdam Additive Manufacturing LAB’ (RAMLAB) is het eerste 3D printing fieldlab dat zich richt op de havengerelateerde industrie. Met gebruik van 3D metaalprinters (ook wel additive manufacturing genoemd) kunnen op termijn, binnen enkele dagen vervangende scheepsonderdelen gefabriceerd worden. Daar gaat nu vaak maanden over heen. Het op RDM Rotterdam gevestigde RAMLAB is geïnitieerd door het Havenbedrijf Rotterdam, InnovationQuarter en RDM Makerspace.

Bron: Damen

Kenmerken schip
BON JOVI verbruikt in vergelijking met schepen van dezelfde afmetingen 25% minder brandstof en kan meer containers vervoeren. Bovendien ondervindt het schip door het rompontwerp minder weerstand van het water. Hierdoor zijn slechts twee dieselgeneratoren van 192KW nodig om de elektrische aandrijving van stroom te voorzien. Dit staat gelijk aan twee standaard dieselgeneratoren in een moderne auto. De komende vier jaar wordt er gewerkt aan het vervangen van deze generatoren door een waterstof cel om de uitstoot van CO2 tot nul te reduceren.

Het schip van Nedcargo is speciaal voor binnenvaartterminal Alpherium in Alphen aan den Rijn ontworpen. Een tweede schip staat in optie en komt midden 2018 in de vaart. Naast deze duurzame containerschepen experimenteert Nedcargo met elektrische trucks en HVO (duurzame biodiesel).

Groene Corridor
Dit is het eerste schip dat voldoet aan de eisen van de Europese Unie voor 2020 om de uitstoot van binnenvaartschepen terug te dringen. Daarmee is dit een belangrijke stap naar de Groene Corridor rond Zoeterwoude, Alphen aan den Rijn en de haven van Rotterdam. Een groot aantal bedrijven, overheden en onderzoeksinstellingen – waaronder Nedcargo, Havenbedrijf Rotterdam en Heineken - heeft 29 juni dit jaar een handtekening gezet onder een intentieverklaring om in dit gebied één van de eerste duurzame corridors van Europa te realiseren. Momenteel is 20% van de CO2-uitstoot in Nederland gerelateerd aan de sector mobiliteit en logistiek. De partijen willen laten zien dat dit anders kan en vinden dat het ontwikkelen van nieuwe business en het halen van klimaatdoelen hand in hand kunnen gaan. Met dit initiatief willen zij een voorbeeld zijn voor vergelijkbare logistieke corridors in binnen- en buitenland.